(02) 3224 229
contact@mapas.mk
Sistemi pensional në Republikën e Maqedonisë së Veriut para reformës dhe arsyet për zbatimin e saj
Sistemi pensional në Republikën e Maqedonisë së Veriut ka një zhvillim të gjatë historik. Ai ka një ekzistencë të gjatë në këto hapësira dhe është zhvilluar dhe azhurnuar vazhdimisht me kalimin e kohës. Para zbatimit të reformës, sistemi pensional përfaqësonte vetëm Fondin e Sigurimit Pensional dhe Invalidor. Ai funksionon në bazë të parimit të solidaritetit të gjeneratave dhe financohet mbi bazën aktuale (PAYG), që do të thotë se kontributet e të siguruarve ekzistues mbulojnë pensionet e pensionistëve aktualë, të llogaritura në bazë të të ashtuquajturit parim i pensioneve të përcaktuara.
Ndryshimet socio-ekonomike në vitet e fundit (në fillim të viteve 1990) nuk e kanë lënë imun as sistemin pensional, i cili është përballur me vështirësi të mëdha në funksionimin normal të tij. Zhvillimet e pafavorshme në ekonomi që nga fillimi i tranzicionit në një ekonomi tregu kanë çuar në një rritje të numrit të kompanive që operojnë me humbje, shpallje të tepricave në fuqinë punëtore dhe hapjen e procedurave të shumta të falimentimit. Këto ishin arsyet kryesore që ndikuan në uljen e numrit të të siguruarve aktivë nga njëra anë dhe rritjen e numrit të pensionistëve nga ana tjetër, gjë që çoi në një ulje të raportit midis të siguruarve dhe pensionistëve.
Për më tepër, ndikimi i faktorit demografik në sistemin pensional ishte më i theksuar. Gjegjësisht, analizat e ndryshimit në strukturën e popullsisë në botë për një periudhë të gjatë kohore treguan një trend të përgjithshëm të plakjes së popullsisë. Kjo prirje demografike nuk e ka anashkaluar as Maqedoninë. Kjo do të thotë që njerëzit jetojnë më gjatë për shkak të kushteve më të mira të jetesës dhe shërbimeve më të mira shëndetësore, dhe në të njëjtën kohë numri i të porsalindurve, respektivisht i të rinjve zvogëlohet. Plakja e popullsisë ndikon në numrin e pensionistëve.
Numri më i madh i të moshuarve në popullsinë totale nënkupton një numër të rritur të pensionistëve, ndërsa jetëgjatësia e rritur shkakton shfrytëzim më të gjatë të pensionit. Nga ana tjetër, kushtet e pafavorshme ekonomike, veçanërisht papunësia e lartë, e shoqëruar me një rënie të nivelit të lindshmërisë, ndikojnë në uljen e numrit të të siguruarve në planin afatgjatë. Për një sistem financimi aktual (PAYG) raporti midis të siguruarve dhe pensionistëve është shumë i rëndësishëm, sepse kontributet e personave të siguruar aktual paguajnë pensionet për pensionistët ekzistues.
Ndikimi i të gjithë këtyre faktorëve në aftësinë paguese afatgjatë të Fondit SPIMV ishte i madh dhe parashikimet aktuariale, të bëra gjatë përgatitjes së reformës, treguan se pa reforma sistemi do të funksiononte në planin afatgjatë me një deficit që do të rritej me shpejtësi dhe në mënyrë të konsiderueshme.
Për të kapërcyer ose tejkaluar këto situata të pritshme, u imponua nevoja për një reformë të plotë të sigurimeve pensionale dhe invalidore në vendin tonë.
Si rrjedhojë, u hartua dhe zbatua reforma e plotë e sistemit pensional, e cila vendosi një sistem pensional me tre shtylla në Republikën e Maqedonisë së Veriut, me një mënyrë të kombinuar të financimit të pensioneve të ardhshme dhe me diversifikimin e rreziqeve demografike dhe ekonomike, në mënyrë që të sigurohet një pension i sigurt për gjeneratat e tashme dhe të ardhme të pensionistëve dhe stabilitet financiar afatgjatë të sistemit pensional.